ONIRISMO E SERENIDADE
Título: Final feliz
Autor: Xavier Queipo
Editorial: Xerais
É indiscutíbel que Xavier Queipo é o nome dun dos autores máis consistentes da nosa narrativa, alén do formato xenérico escollido, sexa na brevidade ou nos espazos máis longos. Como tamén que o eixo realidade-onirismo-ficción parece nuclear boa parte do seu corpus. Deteñámonos unha chisca nesta tríada, pois o elemento intermedio (onirismo) ou ponte, tanto pode formar parte da realidade (por moito que nazan e medren desde a parte non racional do cerebro, para min, polo menos, iso non lles resta status de realidade) como da ficción (pois, como diciamos, nacen e se desenvolven fóra do cerebro racional). O mesmo Xavier Queipo, en palabras preliminares, reclama atención a este onirismo, que alén do dito presenta unha característica peculiar á que atenderemos nas seguintes liñas.
Porén, e como libro de relatos que é -ás veces contos, como que pecha o volume-, a temática é moi variada ainda que se se poida establecer certa contiguidade, por sinal nos dous primeiros, onde dous homes pertencentes a culturas sociais diferentes se atopan. No primeiro caso, nun alegato antibelicista, pois quen primeiro perde nun escenario bélico é a humanidade. No segundo son súas culturas que se atopan, diferentes mais na procura de conxunción, porque se algo é seguro é que as xentes de culturas diferentes se entenden e mutuamente se enriquecen se non andan polo medio a política ou a relixión. “Azul cobalto contra verde malaquita” é unha parte de texto compartido por ambos relatos, e, se queren, nesta contiguidade entraría tamén o terceiro, que, sen repetir texto, si nos volve a un escenario bélico onde dous amantes afastados pola guerra se procuran. Procuran. Porque o ser humano, mentres estea vivo, sempre anda á procura de algo ou de alguén. Ben se pode dicir que a procura é unha constante invariábel tanto nos enredos literarios como na vida mesma.
Logo continuarei falándolles doutros relatos. Mais agora penso que é o momento de dicir que o que os caracteriza a todos eles é a serenidade transmitida pola forma en que son contados. Nunca hai exaltación, nalgúns casos mesmo se podería agardar certa amargura ou decepción vital, porén o único que hai en todos eles é ese punto de vista sereno, maduro, propio de quen xa non se altera por duro que sexa o tema, propio de quen non se altera porque sabe que é a serenidade o que garante o equilibrio necesario, o equilibrio que tan necesario é sempre, en todo momento. Un dos relatos onde mellor se percibe isto é en “O muíño dos Concheiros”, no cal o enredo nos conduce a eses tempos da infancia que tantas veces adoitamos idealizar, e non é que aquí non haxa idealización, que a hai, mais sempre desde a serenidade.
Esa serenidade que nos transmite a forma de contar non evita que nos sintamos atinxidos, non narcotiza a sentimentalidade de quen le. Máis ben, ao contrario. Desde ela, a gravidade ou dureza dos enredos resulta aínda salientada. Por sinal, no relato que segue a procura é do pracer a través da dolor. Sen dúbida existen sensibilidades para todos os gustos, e todas son respectábeis, mais, particularmente, cústame un mundo entender esta. Ou, aínda peor, cando no que segue aparece a autoflaxelación na procura do perdón por ser diferente. Ninguén debe pedir perdón por ser diferente. Ninguén. Porque todos somos diferentes malia o capitalismo pretender que o consumo nos iguale.
Xa sería raro que o mundo do mar non mergullara nalgún dos relatos. E así acontece en “Navalla”, onde por un lado se nos aproxima a dureza da vida no mar e por outro se transgriden as fronteiras entre o imaxinario onírico e a realidade, pois a ver quen lle nega a un “lobo de mar” que o que conta só é posíbel que o crea quen teña moita imaxinación. E este non é único caso, xa que en “Nerea” pónsenos diante dun posíbel caso de licantropía.
Outra das características, xa non só deste volume senón do corpus narrativo e Xavier Queipo, é que os escenarios onde transcorren os enredos nos leven por xeografías que nos son pouco familiares. Por sinal, e xa que tristemente está de actualidade, Kiev, unha Kiev sen guerra, poboada por unha sociedade de moral ríxida e nada comprensiva con prácticas sexuais fóra da ortodoxia. Unha ortodoxia que ás veces se pode facer moi difícil de entender, como en “Paulos de Taragoña” onde, tamén outros tempos, en tempos pasados, se aferrollaba a quen era diferente e, dado o estado dos avances médicos naquel entón, quizá era unha das solucións lóxicas, aínda que custe, porque custa, entendelo.
Pon cabo ao volume o conto que dá título ao libro. “Final feliz”. Que ten iso, un final feliz e que reivindica tanto o mundo da lectura en voz alta, como o mundo da escrita á hora de aturar un mundo hostil onde a humanidade perde parte do que chamamos humanismo ou solidariedade entre a xente. E tamén, tamén a solidariedade interxeracional, pois aquí é unha moza quen axuda a vivir e morrer a un home de idade avanzada.
En resumo, caracterizan Final feliz, tanto a serenidade propia do punto de vista da maneira de contar, como o incesante escarvar nos resquicios do que podemos atopar de humano na diversidade de seres que camiñamos por este mundo. Unha lectura que nin espanta nin deixa a ninguén indiferente, das que un gusta ler pouco a pouco, saboreando unha prosa sen pirotecnias, contida na xusta medida mais ren renunciar a nada por iso.
ASDO.: Xosé M. Eyré
(Membro da Asociación Galega da Crítica)