crítica de DISTANCIAS, de Tamará Andrés & Marcos Viso, en Galaxia

O HÍBRIDO LABIRINTO DA BELEZA

Título: Distancias

Autora e autor: Tamara Andrés e Marcos Viso

Editorial: Galaxia

Hai libros que non se parecen a ningún outro, o que supón unha riqueza e singularidade que os identifican como obxecto (ou “artefacto” segundo a presentación editorial) desexábeis; e eu diría que imprescindíbeis para quen ama o libro e a lectura por riba de todas as cousas. Ben, iso había que dicilo, porque así é, mais hai que aclaralo, pois trátase dun libro ilustrado e de libros ilustrados estamos fartos de oír/ler. O que pasa é que este non é un libro ilustrado típico. Como se desprende do título destas liñas, é un libro híbrido. É un libro onde a ilustración e a poesía (ou ao revés, se queren) camiñan de mans dadas, inter-relacionándose entre si, preñándose entre si de xeito que a mensaxe xa non é só unha mensaxe ilustrada senón unha mensaxe que nace da interconexión da arte poética e a iconografía visual. Un libro atípico, pois. O cal que vén subliñado polo feito de non estar indicado para ningunha idade concreta, de xeito que calquera pode gozar desta rara beleza, desta rara beleza e a introspección desde a cal reflexionar e aprender. E non o dicimos por dicir ou porque sexa unha finalidade editorial coma outra calquera. Non. Porque o certo é que calquera, teña a idade que teña, está en disposición de ler con aproveitamento estas Distacias, que desde o seu mesmo título convida a pensar xusto na proximidade que pode haber entre dúas formas de expresión diferentes. A que emprega  a palabra como vehículo e a que emprega a cor a forma como estratexia de expresión. Poucas veces tan ben interconectadas, porque unha fai parte da outra. A poesía fai parte da iconografía, e esta axuda a dimensionar a poesía. Evidentemente, para confeccionar tal “rara avis” cómpre unha destreza maíuscula nas dúas artes, na visual e na poética, digamos isto por adiantado.

                     E tampouco, tampouco o libro está paxinado, como indicando que a lectura/visión non ten unha orde prefixada, que se pode gozar dese calquera orde aleatoria aínda que, a meu xuízo, si existe subxacente unha historia única: a da procura interna, da inrospección interna, da necesidade de explicarse. Alén diso, o libro xa se presenta en plano horizontal e non vertical, indicando a súa vontade de rachar convencionalismos. E, despois, a lectura tamén vai obrigar a unha mudanza contínua, da horizontalidade á verticalidade. Nisto cómpre engadir que a parte gráfica tende máis á horizontalidade; tende, porque en ocasións esa orientación troca pola vertical. E, no que respecta á parte verbal, a orientación é moito máis variada, moito máis libre, obrigando a unha contínua manipulación mesmo fóra dos parámetros horizontal e vertical. Outro acerto, porque os libros son tamén para iso, para manipulalos.

                     Non son versado no coñecemento das artes gráficas, non vou máis alá do simple afeccionado ou gozador das artes gráficas, por iso non me vou estender no comentario da parte iconográfica, abondando con dicir que esta se manifesta desde a dualidade branco-negro con algunhas (e non poucas) achegas do rompedor vermello. En trazos grosos, representados obxectos do cotián, ben se pode dicir.

                     E si quero determe na poesía de Tamara Andrés. Porque é xusto recoñecer que non resulta nada sinxelo, absolutamente nada sinxelo, construír poesía con tan poucas palabras. Xa quedou claro que non se trata de ilustracións acompañadas de texto. E debe ficar ben claro que ese textos (textos mínimos, armados desde a mínima presencia verbal) son poesía, poesía da boa. Poesía da moi boa, digo máis; porque cómpre un xenio poético realmente salientábel para trasladárnosla en tan pouco espazo verbal.

                     No libro, é doadamente perceptíbel que existe un punto de partida, de partida ou de saída nesta atípica viaxe que aglutina expresión gráfica e verbal na construción dunha mensaxe connotativa, rica e poderosa. Tamén é notorio o recurso á memoria, e, dentro desta, concretando, a memoria da infancia, da escola, das amizades, das “excursións” (ex-cursións), de onde rescato a xeito de exemplo: “a area non se dixire / incrústase nas entrañas”.. Dede aí chégase á conclusión de que que hai que illar a tristeza, deixarse levar, fuxir, prepararse (“preparar o padal”) para perderse no interior de nós mesm@s, enfrontarse a preguntas (por exemplo: que queda da nenez en nós?) deica recoñecerse “vella e cansa” (de onde rescato: “ de que xeito mide cadaquén as distancias?”) nun labirinto onde un camiño leva a outro. Velaí a noción de labirinto a que alude o título destas liñas. Noción fundamental onde a única seguranza é a de que hai que “virar o rumbo”. E desde ese “virar o rumbo” enténdese que continuar a camiñar no autocoñecemento.

                     Esta foi/é a miña lectura.

                     Esta é a miña conclusión: non é nada frecuente este nivel de hibridación entre o aspecto gráfico e o verbal, pois un forma parte do outro. O libro convida á reflexión, á contemplación serena, á introspección labiríntica mais iluminadora. Prohibido lelo con présas, absolutamente. E quero salientar, mais outra vez, a inmensa calidade duns textos poéticos armados desde a distancia verbal mínima.

ASDO.: Xosé M. Eyré