Título: Resistencia da auga
Autor: Xabier Cordal
Editorial: Chan da Pólvora
O que vou escribir a continuación son reflexións que nacen en min despois de ler o último poemario de Xabier Cordal. Aviso isto porque non é unha crítica ao uso dun poemario, nin sequera un artigo “a propósito de”, ou “sobre” que algunhas veces fago. Non, é unha reflexión máis fonda, ou, mellor dito, máis ampla cá simple referencia ao libro de Xabier. Certamente, das seis partes en que se presenta o libro, a segunda titúlase precisamente así: “ Exilio”. Iso lévame a pensar xa non na escrita como refuxio, que tantas veces se ten dito, senón como exilio, cousa fundamental; pasamos do “acubillo” da poesía, a un sentimento de morar intelectualmente fóra da comunidade propia. Por agora manteremos esa denominación: comunidade propia. E iso fala de soidade, entendemos; de soidade e tamén de incomprensión ou mala recepción das mensaxes que como poeta (e poeta consciente política, social e lingüisticamente, moi importante) emite/emitiu. E ten que ver, naturalmente, coa “soidade do heroe sen guerra” de que tratamos en artigos anteriores. Resulta obvio que a expresión lírica se vén tendo como expresión da sentimentalidade ou pensamento individual, na maioría dos casos. Mais iso non é aplicábel a Xabier Cordal desde que participara no colectivo Ronseltz co lembrado Unicornio de cenouras que cabalgas os sábados. Existe unha clara vontade de intervención social que nace satiricamente do descontento ou refugamento dunha realidade que non consideran aceptábel, unha forma de rebeldía. Por iso este “exilio” nos parece grave, grave denuncia, se se quixer, lírica, non en van o poemario iníciase de xeito lúdico, non tan satírico (sen deixar se selo), reflexivo e demostrador da situación d@ poeta diante do público lector/receptor.
Ese é o primeiro “exilio” que nos vén á cabeza. Porén hai máis. Por sinal, o exilio lingüístico. A actual situación de desvalimento da lingua galega, combatida por quen a tiña que defender, relegada a un segundo plano fronte ao castelán “imperator” e vendo como o inglés lle come espazos…Non nos cabe dúbida de que de que ese é outro “exilio”, un exilio dentro da propia comunidade, dentro do propio país. Non nos cabe dúbida diso e si debemos deternos na gravidade da denuncia de Xabier Cordal. Experimentar este sentimento dentro do propio país é dunha gravidade e dureza abraiantes, que nos deberían mover á reflexión e, por suposto, á rebelión. Non sente o poeta ser voceiro dunha sociedade que camiña ás cegas, preocupada unicamente polos bens consumistas da inmediatez. Vivir é sinxelo cos ollos pechados, que dicían os Beatles. Non o sente o poeta, non se sente parte desa sociedade. Porén, con isto, ese mesmo poeta retoma a función de voceiro da sociedade pois somos moit@s @s que nos sentimos así. A poesía, outra volta, avisando. Cómpre moi ben seleccionar a quen se lle fai caso, e a poesía non mente.
En todo caso, o poeta non escibe no ar. Mais como se o fixera, para o caso sente como as súas mensaxes se esborrallan cunha mínima ventada ou simplemente na soidade do ceo inmenso.
Da necesidade de acubillo que to@s sentimos, esgállase tamén, por sinal (outra volta), o regreso á infancia, xa non como “paraíso perdido” (ese tópico) senón como retorno a unha idade máis sincera, onde os afectos son fundamentais (e seguirano sendo) e a inocencia e alegría (case sempre) presidían os días. E que conste que, por moi tópico que se queira considerar, non deixa de ser certo. Mais, xa adultos, desa sentimentalidade tamén nos debemos sentir exiliados, non é posíbel revivila máis que como lembranza e as lembranzas precisamente está aí para facernos conscientes do que xa non temos.
Mais os afectos mudan co tempo, son outros, son diferentes, e tamén deles se pode sentir excluída a voz poética, excluída, exiliada. “escribes para ser amado / é o principio do exilio” (25)
Si. Vivir é sinxelo cos ollos pechados. Unha imposibilidade para cert@s poetas a quen lles resulta imposíbel non reparar no acontecer social ao seu redor, ou no acontecer político, porque iso non só forma parte da súa sentimentalidade senón tamén da elaboración reflexiva. Exilio, outra volta exilio, esa soidade. E, neste contexto cómpre retornar ao título “resistencia da auga”. Alguén pode considerala unha resitencia pasiva, pois a auga amóldade, adopta a forma de calquera recipiente sen deixar de ser ela mesma, a mesma auga. Unha maneira de resistir. Mais a pinga de auga, a humilde pinga de auga, coa súa insistencia é quen de furar superficies ben duras, de furalas ou de transformalas, oxidalas, refacelas destríndoas. Por iso, se alguén considerar desmotivador ou pesimista o poemario, que volva oa seu mesmo título, ao iniício .
Que é un poemario de cicatrices, de feridas ? Si. En cada poema. E cada poema, como cada cicatriz, formalmente, mesmo conceptualmente, adopta diversas formas, o que lle confire ao poemario unha riqueza formal moi a ter en conta e moi en consonancia co título, con esa auga que tamén adopta a forma que se precisar.
Mais, para reamatar, negámonos a considerar que o exilio é a derrota. Non son sinónimos. En certos casos o exilio é permanente, así o manda a caducidade da vida, mais aínda desde o exilio a mensaxe pode ser inmortal. Pode. É, sinxelamente porque a poesía é inmortal, e máis a boa poesía, a poesía consciente, a poesía que non é “espectáculo”, para usar unha expresión do porpio Xabier Cordal, ese poeta irrepetíbel.
ASDO.: Xosé M. Eyré
(Ben, unha vez escrito este textom parécem moi acaído rematar con este poema de Helena Zelic, de quen trataremos máis demoradamente o vindeiro domingo:
OUÇO COM ATENÇÃO QUANDO POETAS FALAM
algo importante pode
estar prestes a sair
da boca de poetas
ouço com atenção
mesmo quando poetas chegam
quase lá mesmo quando fingem
entregar o ouro
bruto
ouço
algo importante está na ponta
da língua que poetas estendem
para a gente agarrar ou lamber
com atenção
quando algo importante está no centro
da terra e da gente que é vivo
i ching magma espírito matéria
poetas traduzem pela meta/
de propósito
algo importante será revelado
pela câmera analógica de poetas
quando a luz avançando o sinal vermelho
poetas são carteiros
do único envelope
extraviado aquele
quando todas as versões
são possíveis
e quando
poetas lavarem a roupa
suja do mundo encontrarão
no bolso da calça um bilhete
ilegível e por isso vão lê-lo
em voz alta
poetas falam
por isso sempre que posso
ouço com atenção
poetas falam
ouço com atenção até quando
sua voz é a minha
tomada de empréstimo
seguindo o dedo
que segue a linha