exemplos e malos exemplos na literatura galega

Despois de ler este artigo de Marta Dacosta sentinme un chisco aliviado: Vaia, non estou só nas miñas protestas, pensei, porque comparto totalmente o que di Marta. Non só o comparto senón que a miña intención nestas liñas é ir un pouco máis lonxe. Ela non o di, mais eu estou seguro de que se refire a Pedro Feijoo e a súa colaboración no Faro de Vigo en castelán.

Ben, xa dixen que a miña intención é ir un un pouco máis lonxe. E tamén é certo que na literatura galega non escasean exemplos que lle dean a razón a Pedro Feijoo, comezando polo mesmo Manuel Rivas e sen termos que botar a ollada atrás- se ben é certo e hai que dicilo, Rivas escribe para Madrid)- a outros ditatoriais tempos nos que non era doado que te deixaran escribir en galego na prensa diairia. Porén xa non estamos no século XX nin na ditadura. E quen se dedica á literatura galega debe observar un compromiso lóxico coa lingua e a cultura, simplemente por ser coherentes co leitorado en galego que os arroupa, por lóxica ( se se quer).

Porén, na literatura galega de hoxe esta falta de compromiso comeza xa co mesmo nome co que se asinan as obras. E velaí temos ao mesmo Pedro Feijoo, Domingo Villar ou o mesmo Jorge Emilio Bóveda, que asinan en perfecto castelán (exemplos disto non lles han faltar na literatura galega, comezando polo mesmo Otero Pedrayo, por exemplo). É moi frecuente nas miñas críticas que me queixe do desleixo con que os autores ou autoras tratan a onomástica galega, si, mais o certo é que é por aquí por onde hai que comezar, polo nome co que asinan as súas obras. E cando é así eu sempre lembro o nome de Xabier P(uente) DoCampo, exemplo de tantas cousas, entre elas de compromiso coa cultura galega.

Non deixa de ser curioso como ese compromiso onomástico se traslada despois a outros eidos da escrita. Por exemplo, ben sabido é que Domingo Villar seica escribe os diálogos en castelán. Por exemplo, ben sabido é que Pedro Feijoo procura nas súas novelas un léxico plano, que non teña o lector ou lectora que coller o dicionario. E mesmo teño advertido nas redes sociais que, por favor, non se utilice o dicionario en liña da RAG, porque ten poucas entradas, porque ás veces admite castelanismos ou porque na conxugación verbal usa uns nomes para os tempos verbais que son máis propios do século XX ca deste en que estamos. E, teño para min, non son poucos os autores e autoras que botan man del.

Mais isto aínda non é nada, queremos dicir que hai máis, o que si podemos tomalo é como exemplo dunha deriva na literatura galega que non leva a nada bo. Isto non é todo. Porque despois está esa teima en autotraducirse ou publicar en castelán á vez que en galego ou pouco despois de publicar en galego ( no mellor dos casos). E, outra volta, exemplos non lles faltan. Volvamos ao caso de Manuel Rivas. Aínda que tamén é certo que todos eles xuntos non chegan á altura literaria dun capítulo de Manuel Rivas. Non se traducen ou autotraducen polo seu valor literario. Non. Na miña opinión detrás desa teima non hai outra explicación que a económica, non queren desaproveitar un nicho de mercado que teñen á man. Velaí a explicación. Sendo, aínda por riba, que as edicións en galego manifestan unhas eivas, erros ou grallas que despois na tradución se autocorrixen ou os tradutores ou tradutoras corrixen. Isto foime negado pola mesma Arantza Portabales cando o manifestei na miña crítica, e seica en castelán tamén ten esas grallas. Non o comprobei.

E xa non é só que esta prática da autotradución, da tradución e publicación en castelán sexa algo que se está estendendo en demasía, na miña opinión. Xa dixen que nin sequera se trata de obras literarias notábeis ou sobresalientes. Non. Son normaliñas. Aínda que despois as mesmas casas editoras en galego procuren enaltecer o discurso destes autores e autoras, que o negocio é o negocio. Porque tamén a mesma crítica é cómplice desde o mesmo momento en que cala, compadrea ou comadrea cos autores ou autoras e non para de darlles palmadiñas nas costas. Iso tamén é certo e non se pode negar.

Xa dixen que a miña intención era ir un pouco máis lonxe e penso que o conseguín. Que do dito ben se pode colixir que hai autores e autoras que usan a literatura galega como nicho de mercado, como negocio, se se quer. Nos oitenta era moi frecuente aquilo de dar listaxes de nomes, e nos noventa tamén se practicou, teremos que volver a iso e dar listaxes de peseteiros/pesetairas?